Άρθρο:Σκόπια: Ανακαλύφθηκαν αρχαία ελληνική έπαυλη και επιγραφές – Τα καλοδιατηρημένα ιωνικά κιονόκρανα και οι βωμολοχίες
Της Αικ.Γ.Δασκαλοπούλου
Στη διάρκεια μιας πρωτοποριακής αρχαιολογικής αποστολής, συντονισμένης από το μουσείο του Κουμάνοβο, στα Σκόπια, ήρθε στο φως μια κατοικία της Ελληνιστικής περιόδου. Η ανακάλυψη πραγματοποιήθηκε κοντά στο χωριό Μλάτο Ναγορίτσανε.
Η καθίζηση σε δρόμο αποκάλυψε έναν σπουδαίο αρχαιολογικό θησαυρό – Ο υπόγειος πέτρινος τάφος της Ελληνιστικής Εποχής
Η ανασκαφή, με επικεφαλής τον Dejan Gjorgjievski, έφερε στο φως ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα ανασκαφών στα κεντρικά Βαλκάνια, καταδεικνύοντας τον δεσμό του πολιτισμού της περιοχής με τον “Ελληνιστικό” κόσμο, προς τα τέλη του 4ου αιώνα π.κ.ε
Στην αρχαιότητα η ίδια περιοχή που καταλαμβάνουν σήμερα τα Σκόπια ήταν η Παιονία. Η Παιονία ήταν περιοχή βόρεια του όρους Βαρνούς και του όρους Όρβηλος. Οι Παίονες ζούσαν βόρεια των εν λόγω βουνών, (τα οποία σήμερα αποτελούν γεωγραφικά τα φυσικά όρια της Ελλάδας) και νότια της Δαρδανίας, που σήμερα βρίσκεται το Κόσοβο.
Τα χαρακτηριστικά της ανακάλυψης
Η δομή – η οποία θεωρείται ότι ήταν η οικία κάποιας αριστοκρατικής οικογένειας της περιοχής, ευρίσκεται στην κορυφή του λόφου Γκράντιστε, όπου πιθανόν βρισκόταν η ακρόπολη της περιοχής στην αρχαιότητα. Η αρχιτεκτονική της διάταξη, παραπέμπει έντονα σε εκείνη του σχεδίου των σπιτιών της ελίτ της Μεσογείου κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους – αλλά σπάνια τόσο βόρεια, μέχρι σήμερα.
Το κτίριο, περιλαμβάνει μια κεντρική αυλή με περιστύλιο, εσωτερικούς τοίχους διακοσμημένους με ζωγραφιές σε γύψο, τεχνοτροπίες λιθοδομής, και ένα ιδιωτικό λουτρό επενδυμένο με γύψινο δάπεδο και σύστημα παροχής νερού.
Τα χαρακτηριστικά της οικίας, εκτός από τον πλούτο, μαρτυρούν και την έκταση της ελληνιστικής τέχνης στον αρχαίο κόσμο.
Αξιοσημείωτο εύρημα το κομμάτι κεραμικής με την ελληνική χυδαιολογία – παράδειγμα απορρητικής επιγραφής.
Το “Ελληνιστικό” (ελληνικό) αποτύπωμα στα βόρεια Βαλκάνια
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της τρέχουσας ανασκαφικής περιόδου, είναι η εύρεση των ακέραια διατηρημένων ιωνικών κιονόκρανων και των βάσεών τους, επενδυμένα με γύψο.
Σε δήλωσή του στην ιστοσελίδα Arkeonews, ο επικεφαλής του έργου Dejan Gjorgjievski εξήγησε πως, “Πρόκειται για κλασικά δείγματα αρχιτεκτονικής της “Ελληνιστικής” τέχνης στο πιο βόρειο τμήμα των Βαλκανίων. Η διατήρησή τους και η καλλιτεχνική τους ακεραιότητα, καταδεικνύουν άρτια τεχνική και συνειδητή συμμόρφωση με την ελίτ αισθητική της Μεσογείου”.
Πέρα από τα αρχιτεκτονικά ευρήματα, η ανασκαφή έφερε στο φως μεγάλη ποικιλία από εισηγμένα και τοπικά κατασκευασμένα τεχνουργήματα.
Η ανακάλυψη, συμπίπτει με ευρύτερα μοτίβα της περιοχής, τα οποία αναλύονται στην ακαδημαϊκή μελέτη με τίτλο “A Tale of Two ‘Hellenised’ Sites”, την οποία συνέγραψαν ο Gjorgjievski και ο Ivan Vranić.
Η μελέτη, συγκρίνει το σημερινό Γκράντιστε με άλλον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής, επισημαίνοντας πόσο βαθιά επέδρασαν οι “ελληνιστικές” πολιτιστικές πρακτικές – ειδικά στην αρχιτεκτονική, την κουλτούρα της πολυτέλειας και τη χωροταξική οργάνωση, στο εσωτερικό των Βαλκανίων κατά την Ύστερη Κλασική και την Πρώιμη Ελληνιστική περίοδο.
Ανάμεσά στα ευρήματα, κεραμική της Δυτικής κλιτύος – χαρακτηριστική ομάδα της κεραμικής της “Ελληνιστικής” περιόδου, αμφορείς Θασίων και μυροδοχεία, με αδιαμφισβήτητη χρονολόγηση στον 4ο–3ο αιώνα π.κ.ε.
Αρχαιοελληνικές βωμολοχίες
Ένα ακόμη αξιοσημείωτο εύρημα, είναι ένα θραύσμα, κατασκευασμένο στην περιοχή με χαραγμένη σε γκράφιτι μια βωμολοχία στη δημώδη της εποχής — ένα παράδειγμα απορρητικής (δηλαδή απαγορευμένης) επιγραφής. Η συγκεκριμένη, πλέον αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του είδους που έχει ανακαλυφθεί στο βορειότερο σημείο της Βαλκανικής, το οποίο προσφέρει σπάνια στοιχεία για την καθημερινή γλώσσα και τους άτυπους κώδικες των μεθοριακών ζωνών της Ελληνιστικής Εποχής.
Μυστηριώδη στρώματα ιστορίας
Κάτω από την επιβλητική οικία, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ευρήματα από τεράστιους πέτρινους τοίχους, ενδεχομένως από κάποια προγενέστερη οικία για την ελίτ.
Ωστόσο, η στρωματογραφική ασάφεια, δεν επιτρέπει ακόμη τη χρονολόγηση των ευρημάτων αυτών. Οι μελλοντικές ανασκαφικές αποστολές, θα έχουν ως στόχο τους την επίλυση της χρονολογικής ασάφειας και την κατανόηση του αν στο Γκράντιστε, υπάρχουν πολλαπλά στρώματα φάσεων κατοίκησης από την ελίτ.
Σε άλλα σημεία του αρχαιολογικού χώρου, προγενέστερες ανασκαφές έχουν αποκαλύψει στοιχεία για την ύπαρξη ενός εσωτερικού οχυρωματικού τείχους και μια αναβαθμίδα σε μορφή στυλοβάτη, όπως ακόμη και ένα λιθόχτιστο ιερό – έναν τελετουργικό χώρο που παραπέμπει στη Ράχη, στον αρχαιολογικό χώρο της Ισθμίας. Τα στοιχεία αυτά, ενισχύουν την ερμηνεία σύμφωνα με την οποία το Γκράντιστε, ήταν ένας καλά οχυρωμένος και με τελετουργική σημασία οικισμός, ενσωματωμένος στο πολιτιστικό πλαίσιο της Ελληνιστικής Εποχής.
Ο Dejan Gjorgjievski ήταν ο επικεφαλής των ανασκαφών, οι οποίες ολοκληρώθηκαν με πρωτοβουλία του μουσείου του Κουμάνοβο, η σημασία του οποίου, ολοένα και ενισχύεται μέσα από τις συνεισφορές του στην αρχαιολογία της Βαλκανικής.
Η πιο πρόσφατη ανακάλυψη, εμπλουτίζει με πολύτιμα στοιχεία τον ακαδημαϊκό διάλογο και ενισχύει τις δυνατότητες για τον τουρισμό και την πολιτιστική κατανόηση της αρχαίας Βαλκανικής.
Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Gjorgjievski, “Τα ευρήματα στο Γκράντιστε, συντελούν στη βαθύτερη κατανόηση της “ελληνιστικής” επιρροής, όχι μόνο στις παράκτιες αποικίες ή στους εμπορικούς κόμβους, αλλά και στο εσωτερικό των αρχαίων Βαλκανίων. Ο “ελληνιστικός” πολιτισμός εκτεινόταν στις τοπικές δομές της εξουσίας και έφτανε μέχρι την οικιακή ζωή”.
Το επόμενο βήμα
Τα σχέδια για τις μελλοντικές ανασκαφικές περιόδους, προβλέπουν την επέκταση των ανασκαφών στα κατώτερα στρώματα, την ανάλυση των υλικών και την έναρξη των έργων συντήρησης.
Ακόμη, έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον για την αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων και την εικονική ανασύνθεση της οικίας της ελίτ, ώστε να προσφερθεί τόσο στην ακαδημαϊκή κοινότητα, όσο και στο κοινό την ευκαιρία για βαθύτερη κατανόηση της ζωής σε αυτή την επιβλητική οικία της Ελληνιστικής Εποχής.
Όσο το Γκράντιστε συνεχίζει να αποκαλύπτει τα μυστικά του, οι εργασίες του μουσείου και των μελετητών, όπως είναι ο Dejan Gjorgjievski, θα διασφαλίζουν ότι, τα Σκόπια θα έχουν σημαντικό ρόλο στην κατανόηση των πολιτιστικών ορίων του αρχαίου Ελληνιστικού κόσμου.
Πηγή και εικόνες:
Σημείωση: Από την ταπεινή πλευρά μας, να πούμε προς τους Σκοπιανούς γείτονες, ότι όσο και να προσπαθούν δε μπορούν να αλλοιώσουν την ιστορία. Ας σταματήσουν να αποκαλούν τα ευρήματα ως “ελληνιστικά’, αποδίδοντάς τους απλώς μία επιρροή. Αυτά είναι ξεκάθαρα ΕΛΛΗΝΙΚΑ!
